Veel ziekenhuizen worstelen met de vraag hoe de businesscase voor een (extra) operatierobot uitvalt. Die overweging maken ze liever niet op onderbuikgevoel, maar graag op basis van een zuivere financiële vergelijking, met alle relevante data. In hoeverre compenseert de investering in een robot variabelen als minder inzet van dure ziekenhuismedewerkers, een kortere opname én minder complicaties?
In 2020 kreeg Performation de opdracht van Intuitive Surgical* onderzoek te doen naar de financiële impact van een operatierobot. Ziekenhuis St. Antonius in Nieuwegein was bereid mee te werken, bood toegang tot alle relevante data en koppelde darmchirurg Anke Smits aan consultant Holger Wagenaar. Een jaar na afronding van het onderzoek blikken ze samen terug.
Voordelen operatierobot
Dr. Smits werkt al 25 jaar in de chirurgie en inmiddels vijf jaar met de operatierobot. Als voorvechter van innovatieve technieken heeft ze behoefte aan meer ervaring en kennisdeling op het gebied van operatierobots. “Het mooie van de operatierobot is dat de instrumenten een dubbel gewricht hebben, zodat ik de operatie makkelijker en beter kan uitvoeren, in een ergonomisch verantwoorde houding. De zelfbedieningscamera biedt bovendien een hele goed beeldkwaliteit, in 3D. Ik kan ook goed inzoomen en op die manier veel preciezer opereren.”
Tijdens een kijkoperatie kan het nodig zijn om de ‘conversie’ te maken naar een open operatie, met een snede in de buikwand. Dankzij de robot is die conversie veel minder vaak nodig. Smits: “Voor de patiënt is het heel ongunstig om zo’n grote snee in de buik te krijgen. De patiënt heeft dan meer kans op complicaties en ligt langer in het ziekenhuis. Dat heeft het onderzoek ook heel goed aangetoond.”
De voordelen van een robot voor zowel patiënt als chirurg lijken evident zijn, maar voor menig ziekenhuis werpt de hoge investering van deze innovatie toch een drempel op. “Het is een duur instrument, natuurlijk. Ik was in het begin ook sceptisch. Met ruim tweeduizend laparoscopische operaties was ik heel ervaren, handig en snel. Ik kon me haast niet voorstellen dat het met een robot beter kon. Maar een bevriende collega overtuigde me en zei: eenmaal in die robot, wil je er niet meer uit. En ik was helemaal ‘om’ toen me duidelijk was dat alle instrumenten die ik voor kijkoperaties gebruikte, beschikbaar zijn in de robot.”
Zuivere financiële businesscase
Inmiddels is Smits in haar ziekenhuis een voorloper op dit terrein. In haar strijd om meer robots voor – in eerste instantie – haar eigen afdeling is een zuivere financiële businesscase precies wat ze nodig had. “In veel ziekenhuizen ontstaat een scheef beeld, omdat alle onkosten die met de robot samenhangen op een aparte kostenplaats staan, in tegenstelling tot specifieke laparoscopische kosten. Dus ik was heel benieuwd naar de uitkomst van het onderzoek. Ik wist zelf bijvoorbeeld wel dat patiënten die met de robot zijn geopereerd sneller naar huis kunnen, maar het is heel moeilijk om dat uit de data te krijgen.”
Voor een zuivere vergelijking was het noodzakelijk dat Performation variabelen meewoog zoals complicaties, inzet medewerkers, opnameduur, her-operaties en heropnamen. “En wat we niet konden meenemen, maar wel weten, is dat kijkoperaties in de darm veel minder vaak leiden tot blijvende stoma’s. Dat scheelt hoge kosten op lange termijn. Nog even los van alle ellende van de patiënt, die een kwalitatief beter leven heeft, zonder groot litteken op de buik.”
Smits en Wagenaar staan ook graag even stil bij de impact van (overbodige) opnamedagen. “Die dagen tellen zó hard mee in de kosten”, bevestigt Wagenaar, waaraan Smits toevoegt. “Terwijl de patiënten na een operatie met de robot sneller naar huis kunnen, maar het blijkt een heel stroperig proces om collega’s op de afdeling te leren dat die mensen werkelijk sneller naar huis mogen. ‘Maar die patiënt heeft toch een darmoperatie gehad?’ hoor ik dan. Dat heeft dus vooral met de mindset te maken.”
Geld terugverdienen in ziekenhuis
Smits vertelt dat het onderzoek voor de darmchirurgie heeft aangetoond dat het geïnvesteerde geld alweer wordt terugverdiend in het ziekenhuis. “De uitkomsten van het onderzoek sterken mij in het idee dat die robot echt de oplossing is. Sommige extreem complexe operaties duren met de robot langer, maar we besparen wel enorm op conversie, waarbij het ziekenhuis veel duurder uit was geweest. Het hoofd van onze OK is inmiddels ook helemaal overtuigd!” Wagenaar: “Daarvoor hebben we wel wat aannames moeten doen over het effect van het met de robot opereren van de meest complexe patiënten.”
Natuurlijk zijn niet alle voordelen in geld uit te drukken. Het gaat uiteindelijk om de gezondheid van die patiënt. En ook het fysieke welzijn van chirurgen is een factor om rekening mee te houden. “Het ziekenhuis wil graag de meest ervaren chirurgen de moeilijkste darmoperaties laten uitvoeren. Dan is het wel belangrijk die chirurgen in goede conditie te houden, zodat ze langer die moeilijke operaties kunnen doen. Dankzij een robot hoeven ze niet uren in moeilijke posities te staan, maar zitten ze comfortabel in het robot-console. En minder uitval van ervaren chirurgen leidt ook weer tot minder conversies dan wanneer de meer onervaren chirurgen complexe operaties moeten uitvoeren.”
Volgens Smits zijn mensen zoals Holger Wagenaar, “die van de hoed en de rand weten,” essentieel voor het ziekenhuis. “Omdat bestuurders anders grafieken onder ogen krijgen die helemaal niet kloppen en dan kunnen ze de patiënten de goede behandelingen ontzeggen. Alleen maar, omdat ze zelf op verkeerde gronden te kort door de bocht gegaan zijn. En dan zijn de patiënten en de artsen de dupe. De artsen dan echt ten tweede, hoor. Maar goed, dat heeft Performation supergoed opgepakt en dus vind ik zo’n onderzoek echt een aanbeveling waard!”
*Intuitive Surgical : Een Amerikaans bedrijf dat robotproducten ontwikkelt, produceert en op de markt brengt die zijn ontworpen om de klinische resultaten van patiënten te verbeteren door middel van minimaal invasieve chirurgie, met name met het da Vinci Surgical.