Jesse Santema | Consultant Capaciteitsmanagement
De zorgvraag in Nederland neemt de komende jaren nog fors toe, zowel in omvang als complexiteit. Als we niets doen, rijzen de kosten de pan uit en kunnen we de toegankelijkheid van de zorg niet blijvend garanderen als gevolg van aanhoudende tekorten aan zorgpersoneel. Tegelijkertijd gaat er nog steeds schaarse zorgcapaciteit verloren, omdat vraag en aanbod van zorgcapaciteit in de ‘keten’ (over de schotten van eigen organisaties) niet op elkaar is afgestemd. Betere samenwerking en afstemming tussen zorgorganisaties in de regio zorgen ervoor dat we optimaal gebruik maken van de beschikbare capaciteit en leveren daarmee een bijdrage aan het dichten van de ‘zorgkloof’ die dreigt te ontstaan.
Er is nog veel te winnen in de afstemming in de zorgketen. Zo weten transferverpleegkundigen in het ziekenhuis nu vaak niet welke bedden er in de Verpleging, Verzorging en Thuiszorg (VVT) beschikbaar zijn en blijven patiënten onnodig lang in het ziekenhuis. Maar ook VVT-organisaties weten vaak niet welke zorgvraag op hen afkomt, terwijl planningen in ziekenhuizen al vaak maanden van tevoren bekend zijn.
Het Integraal Zorgakkoord (IZA) heeft onder andere als doel dat alle partijen in de zorgsector samenwerken om ‘de Juiste Zorg op de Juiste Plek’ te realiseren voor de patiënt. Eén van mogelijkheden om dat te doen is door regionaal en lokaal regie te voeren over patiëntstromen. Door de zorgvraag en -aanbod op elkaar af te stemmen kunnen de capaciteiten optimaal benut worden. Een essentiële vraag die hiervoor beantwoord moet worden is: hoe gaan we daadwerkelijk zorgen voor de juiste zorgcapaciteit op het juiste moment, op de juiste plek? Regionaal capaciteitsmanagement kan hieraan bijdragen. De eerste initiatieven op dit gebied zijn veelbelovend.
Benodigde inzichten realiseren
In het IZA is vastgelegd dat elke regio een regiobeeld opstelt om inzicht te krijgen in beschikbare capaciteit en toekomstige zorgbehoefte. Op basis hiervan worden doelen en acties opgesteld in een regioplan voor de Juiste Zorg op de Juiste Plek. Uit de regioplannen blijkt dat regio’s streven naar geautomatiseerde data-inzichten voor de capaciteit van VVT, jeugdzorg en GGZ.
Eerste initiatieven van capaciteitsmanagement in regio’s
Sommige regio’s gaan verder dan het verkrijgen van data-inzichten. Ze anticiperen op mogelijke knelpunten door regionale coördinatie van beschikbare bedden en zorgverleners te organiseren. Zo ontwikkelt de regio Rotterdam een regionale visie op capaciteit en brengt de capaciteit in kaart om knelpunten te voorkomen. In de regio Noord-Holland hebben ze de ambitie om met ketenbreed capaciteitsmanagement structureel, op strategisch en operationeel niveau, het zorgaanbod en de zorgvraag in de keten op elkaar af te stemmen en het zorgaanbod beter te benutten. Verder worden in de meeste regio’s centrale, regionale coördinatiepunten ingericht waar patiënten of cliënten worden aangemeld en geplaatst in de VVT. Deze regionale coördinatiepunten beperken zich tot regievoering op vandaag en morgen: op het operationele niveau dus.
Regionale samenwerking op alle niveaus
Een goede planning, afstemming en coördinatie voor vandaag en morgen helpt om de beschikbare capaciteit zo goed mogelijk te benutten. Maar om de capaciteit op elkaar af te stemmen moet ook verder vooruit worden gekeken. Door een aantal maanden vooruit te kijken kunnen al inzichten gerealiseerd worden om onderling met elkaar af te stemmen. Bijvoorbeeld: waar zien we lange wachtlijsten, waar verwachten we tekorten of misschien juist overschotten of ruimte? Wat is het OK-sessierooster voor de komende maanden, gaan we op- of afschalen, en zijn we voorbereid op de uitstroom? En wat doet de personele bezetting?
Op dit tactische niveau is vaak veel te winnen door beter inzicht en onderlinge afstemming. Uiteindelijk kan echter niet alles worden opgelost met coördinatie als er in de basis al onvoldoende óf niet de juiste capaciteit aanwezig is. Het is dus ook van belang om op de middellange en lange termijn inzicht te hebben in de benodigde zorgcapaciteit op basis van de verwachte zorgvraag. Dit vraagt op het strategische niveau een plan met de belanghebbende zorgorganisaties te maken en begrotingen op elkaar af te stemmen, zodat extra of andere zorgcapaciteit gecreëerd kan worden.
Ontwerpen van regionaal capaciteitsmanagement
Hoe pak je dat aan, regionaal capaciteitsmanagement inrichten op alle niveaus? Een goede start is om de regio en het verbeterpotentieel in de keten in kaart te brengen, zowel kwalitatief als kwantitatief. Op basis daarvan kan een ambitie worden opgesteld, dat samen met een implementatieplan als routekaart dient.
De eerste stap van de implementatie kan een pilot zijn, bijvoorbeeld het inrichten van het strategisch begrotingsproces of het optimaliseren van het operationele planningsproces. Zo zetten we de eerste stappen richting de Juiste Zorg op de Juiste Plek.
