Begin nu met sturen voor toekomstige zorg
21 september 2018
Afgelopen dinsdag was het Prinsjesdag. Onze jaarlijkse traditie waarin het koningspaar in een koets naar de Ridderzaal wordt gereden en waarbij de meest bijzondere eendagshoeden voorbij komen. Het is de dag van de Miljoenennota waarin de kabinetsplannen omgerekend zijn naar de nationale begroting. Vanuit mijn zorgachtergrond kijk ik met extra belangstelling naar de zorgplannen en reacties daarop. De uitdaging waar we al jaren voor staan, is groot: het beheersbaar houden van de zorgkosten. Die uitdaging is de komende jaren niet zomaar verdwenen.
In de Miljoenennota 2019 wordt duidelijk dat, zoals verwacht, de zorg weer duurder wordt. Met een stijging van 5 miljard gaan we 71 miljard uitgeven en dat loopt op naar 80 miljard in 2021. In dat miljardenspel wordt ook de burger gevraagd extra bij te dragen. De verwachting is, dat de verzekeraars de premie voor de basisverzekering verhogen met 10 euro per maand. Het eigen risico blijft gelijk.
Dit beeld van stijgende zorgkosten kan bijna niet veranderen. De eerste lichting babyboomers zijn 70 jaar en het is een kwestie van tijd totdat deze groep zorgbehoeftig wordt. De cijfers daarin zijn uitdagend; hebben we dit jaar een kleine achthonderdduizend inwoners van 80+, in 2030 is de verwachting dat dit aantal 1,4 miljoen is. Bijna een verdubbeling!
Voordat ik gelijk de diepte in duik, wil ik eerst iets beter kijken naar de startpositie. We hebben de uitdagingen in de zorg aan de ene kant en de politiek als aangewezen oplosser van die uitdaging aan de andere kant. In de basis gebeurt al iets spannends:
Kabinetsperiode te kort voor langetermijnsturing in de zorg
Het bestaansrecht van de politiek hangt af van het steeds opnieuw winnen van kiezers. Dit heeft tot gevolg, dat de politiek bijna gedwongen is om kortcyclisch te werken. Aan de andere kant ligt de uitdaging in de zorgsector. Een enorme groei aan kosten, veel complexiteit en onderlinge afhankelijkheden, waarbij de vergrijzing nog een piek moet bereiken. Die uitdaging heeft een langetermijnaanpak nodig. Een termijn die veel langer loopt dan een kabinetsperiode. Zolang de mismatch tussen de behoefte aan langetermijnaansturing van zorg en de kortcyclische politieke agenda blijft bestaan, blijven we te maken houden met situaties waarbij acute problemen ontstaan.
Een actuele casus doet zich nu voor bij het personeelstekort in de zorg. Plotseling steken overal berichten de kop op, waarbij het personeelstekort als oorzaak wordt benoemd. Geplande operaties worden afgezegd, enkele ziekenhuizen sluiten afdelingen en er wordt gefluisterd dat dit nog maar het begin is…
Dit acute probleem wordt voortvarend opgepikt door de politiek, in een relatief korte tijd kan toch extra geld gevonden worden voor het oplossen van de personeelstekorten. De kiezer ziet in de politiek daadkracht, want er was een probleem en dat wordt snel opgelost. Het echte probleem zit ‘m echter hierin: het personeelstekort in de zorg is al jaren in aantocht.
Data helpt ons bij grote uitdagingen
Gelukkig is er ook goed nieuws. Want deze tijd, waarin we hebben, biedt ons de mogelijkheid om op nieuwe manieren grote uitdagingen aan te gaan. En de kwaliteit van de beschikbare data is erg goed. Met goede data worden de langetermijnbehoeften van de zorg in beeld gebracht, een basis waaraan de politiek invulling kan geven in haar kortetermijnbeleidsvoering. Die langetermijnbehoefte is nu al goed te analyseren met de reeds beschikbare data in het zorgveld. Sterker nog: we hebben nu al een heel goed beeld wat nodig is om de toegankelijkheid aan de Nederlandse zorg te behouden voor al haar burgers!
We kunnen relatief eenvoudig berekenen wat de totale zorgvraag in bijvoorbeeld 2030 zal zijn, waarbij we weten: welke aandoeningen komen dan voor, in welke gebieden die aandoeningen gaan voorkomen en wat de verwachtte plek van de zorgvraag is.
Wanneer de zorgvraag bekend is, kun je berekenen hoeveel aanbod nodig is. Denk daarbij aan: hoeveel plaats is nodig in verpleeghuizen, thuiszorg en ziekenhuizen? Hoeveel mensen zijn nodig in de zorg en in welke functies? En natuurlijk is ook de financiële impact te berekenen. Wat zijn de kosten die we gaan maken, niet alleen in de komende jaren, maar ook op de lange termijn?
Door toekomstverwachtingen naar ons toe te halen, wordt nu al duidelijk wat de behoefte in het veld wordt. In een langetermijnaanpak voor de zorg, kan de politiek dus tijdig de lijnen voor het veld uitzetten.
Waar kiest de politiek voor?
Een verwacht personeelstekort over 10 jaar? Dat is veel eenvoudiger op te lossen als je nu begint, dan wanneer je wacht tot het probleem er is. Het duurt nog twaalf jaar tot het 2030 is. We hebben dus nog veel tijd om mooie plannen te smeden en die ten uitvoer te brengen.
De vraag is alleen: wat gaat de politiek hiermee doen? Want, winnen ze daar ook kiezers mee…