De samenwerking tussen zorgorganisaties speelt een cruciale rol in het optimaliseren van de doorstroom in de zorgketen. In de praktijk blijkt dat schommelingen in de zorgvraag invloed hebben op meerdere schakels in de keten. Niet vanwege een gebrek aan samenwerking, maar door de complexiteit van een systeem waarin keuzes, (on)verwachte veranderingen en capaciteitsverschillen samenkomen.
Hoewel de complexiteit bekend is, blijft de vraag hoe hier beter op kan worden ingespeeld. Wat bepaalt of een zorgvraag soepel door de keten stroomt of dat er opstoppingen ontstaan? Op welke manier kunnen schommelingen beter worden voorspeld en beheerst? En welke mogelijkheden bestaan er om de zorgvraag efficiënter te organiseren zonder in te leveren op toegankelijkheid en kwaliteit?
De wisselwerking tussen instroom en uitstroom in de zorgketen
Binnen de zorgketen hanteert elke organisatie een eigen ritme en cyclus. In ziekenhuizen bepalen de beschikbare operatiekamers en bedden grotendeels hoeveel patiënten behandeld kunnen worden. Binnen verpleeghuizen spelen bezettingsgraad en personele capaciteit een rol bij de opnamecapaciteit. En in de eerste lijn is er een continue afweging tussen wat huisartsen zelf kunnen behandelen en wat zij doorverwijzen.
De instroom en uitstroom binnen een organisatie staan echter niet op zichzelf, maar worden beïnvloed door andere schakels in de keten. Een ziekenhuis dat in de zomerperiode minder operaties uitvoert, heeft direct impact op de instroom bij verpleeghuizen. In de zomer is er dan tijdelijk minder druk op revalidatieplekken, wat leidt tot een schijnbare overcapaciteit. Maar zodra het ziekenhuis in het najaar de operaties opschaalt, ontstaat een plotselinge piek in patiënten die een revalidatieplek nodig hebben, wat opstoppingen in de keten veroorzaakt.
Dit patroon herhaalt zich jaar na jaar, zonder dat de onderliggende structuur wezenlijk verandert. De vraag blijft of dergelijke voorspelbare schommelingen structureel beter op elkaar afgestemd kunnen worden.
Een vergelijkbare situatie doet zich voor bij de spoedeisende hulp. Op bepaalde momenten, zoals vrijdagmiddagen, stijgt het aantal opnames vanuit de eerste lijn. Dit is geen willekeurige piek, maar een logisch gevolg van de wens om continuïteit in de zorg te garanderen wanneer er in het weekend minder behandelmogelijkheden zijn. Het ziekenhuis ervaart deze instroom als een belasting, terwijl het wellicht mogelijk is om hier door middel van betere afstemming effectiever op in te spelen.
Een andere factor is de spoedinstroom in de ziekenhuizen. Zo weten we dat de griepgolf tussen november en maart plaatsvindt, maar wanneer deze griepgolf precies plaatsvindt is lastig te voorspellen.
Flexibiliteit in de zorgketen
Naast seizoenspatronen en momentgebonden instroom verschillen speelt ook de mate van flexibiliteit binnen zorgorganisaties een rol in de doorstroom.
Niet alle zorgvragen kunnen even gemakkelijk worden geplaatst. Voor standaard herstel- en revalidatietrajecten is vaak snel een oplossing te vinden, maar voor complexere patiënten is de zoektocht naar een geschikte plek uitdagender. Dit geldt vooral voor geriatrische revalidatiezorg en eerstelijnsverblijf, waar het aanbod beperkt is en specifieke toelatingscriteria gelden.
Voor verpleeghuizen en thuiszorgorganisaties is het niet altijd mogelijk om flexibel in te spelen op de vraag, omdat hun capaciteit grotendeels vastligt en niet zomaar uitgebreid kan worden. In dergelijke gevallen blijven ziekenhuisbedden langdurig bezet, niet per se vanwege een tekort aan zorgplekken, maar omdat de match tussen zorgvraag en beschikbare capaciteit niet eenvoudig te maken is.
Een belangrijke vraag is hoe deze flexibiliteit kan worden vergroot. Regionale flexibele bedden die tijdelijk kunnen worden ingezet op basis van vraagpieken kunnen een mogelijke oplossing zijn. Daarnaast kan onderzocht worden of bestaande instellingen meer mogelijkheden kunnen creëren om complexere patiënten op te vangen, zodat wachttijden verkort worden.
Onbenutte kansen in samenwerking tussen zorgorganisaties
De samenwerking tussen zorginstellingen is in de afgelopen jaren verbeterd, maar er liggen nog kansen om de keten verder te optimaliseren. Er wordt al veel data verzameld over capaciteit, patiëntenstromen en knelpunten, maar deze informatie wordt nog niet altijd optimaal benut om processen te verbeteren.
Een voorbeeld hiervan is het inzicht in vrije bedden, instroom en uitstroom binnen verschillende zorginstellingen. Wanneer deze gegevens real-time beschikbaar zouden zijn voor alle betrokken partijen, zou er efficiënter geschakeld kunnen worden. Maar niet alleen datagestuurde inzichten zijn van belang—ook jaarlijks vooruit kijken naar de verwachte zorgvraag en verwachte beschikbare capaciteit, gezamenlijke scenarioanalyses doen en afstemming op regionaal niveau kunnen bijdragen aan een betere doorstroom.
Op het gebied van communicatie tussen zorgorganisaties zijn er eveneens verbeteringen mogelijk. Een beter begrip van elkaars werkwijze, uitdagingen en mogelijkheden kan bijdragen aan effectievere samenwerking en het voorkomen van piekbelasting.
Van reactief naar proactief: Hoe kan de zorgketen verder ontwikkelen?
De uitdagingen binnen de zorgketen zijn complex en laten zich niet met een enkele oplossing verhelpen. Wel kan er door gezamenlijke analyse van de wisselwerking tussen organisaties, het herkennen van voorspelbare patronen en het creëren van flexibiliteit in de doorstroom een stap worden gezet naar een efficiëntere samenwerking.
Vragen die hierbij kunnen helpen:
- Welke patronen in instroom en uitstroom keren steeds terug, en op welke manier kan hier beter op worden geanticipeerd?
- Hoe kan de samenwerking en informatie-uitwisseling tussen zorgorganisaties verder worden verbeterd, zodat patiënten sneller op de juiste plek terechtkomen?
- Wat is de impact in de keten als gevolg van de geplande capaciteitsinzet van individuele instellingen en welke oplossingsstrategieën zien we?
Door deze vragen op regionaal niveau te stellen en gezamenlijk naar oplossingen te zoeken, kan de zorgketen toekomstbestendiger worden. Een proactieve en integrale aanpak is niet alleen wenselijk, maar ook noodzakelijk om de zorg toegankelijk en efficiënt te houden.
